Khô vằn là một trong những bệnh phổ biến trên cây lúa, gây ảnh hưởng không nhỏ tới năng suất, phẩm chất lúa gạo khi thu hoạch. Bệnh thường xuất hiện trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, thiếu ánh sáng, và chủ yếu trong khoảng thời gian khi lúa phân hóa đòng và trổ bông. Để giúp bà con phòng trừ hiệu quả bệnh khô vằn gây hại trên cây lúa, hãy cùng chephamsinhhoc bio tìm hiểu về tác nhân gây bệnh, triệu chứng và một số biện pháp phòng trừ trong bài viết dưới đây. 

Bệnh khô vằn thường xuất hiện trước tiên ở các bẹ lá và lá gà sát dưới gốc

Bệnh khô vằn hại lúa là gì?

Bệnh khô vằn là căn bệnh tàn phá nặng nề nhất mà người trồng lúa phải đối mặt. Thiệt hại mùa màng có thể dao động từ nhẹ đến nặng mỗi năm, tùy thuộc vào thời tiết, giai đoạn sinh trưởng của cây khi xảy ra nhiễm bệnh, mức độ nhiễm bệnh và giống lúa được trồng.

Mức độ nghiêm trọng của bệnh khô vằn tại Việt Nam đã gia tăng trong những năm gần đây do tăng cường sử dụng các giống mẫn cảm cao, thiếu luân canh cây trồng, trồng dày hơn và sử dụng tỷ lệ nitơ (N) cao hơn cũng như ngày trồng sớm hơn.

Triệu chứng của bệnh khô vằn hại lúa

Các triệu chứng bệnh khô vằn đôi khi có thể xuất hiện trên cây lúa giống, nhưng các triệu chứng có nhiều khả năng phát triển hơn sau khi bắt đầu ghép cây. Triệu chứng đầu tiên là vết bệnh hình thuôn dài, sũng nước trên bẹ lá ở hoặc gần đường nước. Trong hai hoặc ba ngày, tổn thương sẽ có tâm màu trắng xám được bao quanh bởi viền màu tía sẫm hoặc nâu đỏ và có thể dài tới 1 inch. Vết bệnh này làm gián đoạn dòng nước và chất dinh dưỡng đến ngọn lá và ngọn có thể chết. Mô bên dưới tổn thương có thể vẫn còn màu xanh.

Khi cây phát triển và tán đóng lại, độ ẩm bên trong tán tăng lên. Trong môi trường ẩm ướt này, nấm phát triển bên trong cây và trên bề mặt cây, gây ra những tổn thương mới. Nấm cũng có thể lây lan sang các cây gần đó. Cây bị hư hại nghiêm trọng có thể bị đổ. Có thể dễ dàng nhìn thấy những mảng cây bám này từ máy gặt khi thu hoạch.

Thiệt hại có thể dao động từ nhiễm trùng một phần các lá phía dưới, ít ảnh hưởng đến sự phát triển của hạt đến cây chết sớm. Cả năng suất và chất lượng hạt đều giảm khi nhiễm trùng ngăn cản dòng nước và chất dinh dưỡng đến hạt. Hạt có thể chỉ phát triển một phần hoặc không phát triển chút nào. Hạt phát triển kém thường bị vỡ trong quá trình xay xát, do đó làm giảm chất lượng.

Bệnh khô vằn phổ biến hơn khi thời tiết ấm áp, ẩm ướt và ở những vùng rừng rậm, tươi tốt do độ ẩm cao phát triển trong tán cây.

Triệu chứng bệnh đốm vằn lúa trên bẹ lá

Nguyên nhân gây bệnh khô vằn hại lúa

Bệnh do nấm có tên Rhizoctonia solani gây ra. Loại nấm này tồn tại trong đất từ ​​năm này qua năm khác dưới dạng cấu trúc cứng, chịu được thời tiết, được gọi là hạch nấm. Một hạch nấm sẽ nổi lên trên mặt nước lũ. Khi tiếp xúc với cây lúa, nấm phát triển từ hạch và di chuyển vào bẹ lá.

Sau đó hạch nấm mới phát triển trên bề mặt thân cây bị nhiễm bệnh, rơi ra khỏi cây để hoàn thành vòng đời. Sclerotia có thể tồn tại trong đất trong vài năm.

Ở những vùng lúa tươi tốt, độ ẩm tán sẽ cao do mật độ cây trồng cao và bón nhiều đạm. Rhizoctonia solani phát triển mạnh khi độ ẩm tán từ 96 đến 97%. Bệnh ít xảy ra ở lúa thưa, lùn vì độ ẩm trong tán thấp.

Biện pháp Phòng trừ bệnh khô vằn hại lúa hiệu quả cho lúa

Chọn giống: Chọn giống lúa là bước quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiệt hại về năng suất cây trồng do dịch bệnh. Hiện nay chưa có giống lúa nào có khả năng kháng bệnh bạc lá hoàn toàn. Tuy nhiên, hiện có nhiều giống lúa có mức độ kháng bệnh khác nhau. Nhìn chung, hầu hết các giống lai đều có khả năng kháng bệnh tốt hơn hầu hết các giống thuần chủng. Các giống hạt trung bình có khả năng kháng bệnh bạc lá tốt hơn hầu hết các giống hạt dài. Vì vậy, lựa chọn giống lúa ít mẫn cảm hoặc có khả năng kháng bệnh bạc lá ở mức độ vừa phải là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu thiệt hại do bệnh gây ra.

Vệ sinh đồng ruộng: Mức độ chất cấy có thể được giảm bớt bằng cách tiêu diệt các vật chủ cỏ dại và các vật chủ phụ khác có thể chứa hạch nấm. Tuy nhiên, phương pháp này không hiệu quả lắm hoặc không khả thi trong việc quản lý bệnh bạc lá.

Biện pháp quản lý để tránh tán rậm rạp: Tỉ lệ gieo hạt cao và lạm dụng phân đạm thường làm tăng chỗ đứng và gây ra sinh trưởng thực vật và mật độ tán quá mức, tạo ra vi khí hậu ẩm thuận lợi cho bệnh phát triển. Vì vậy, tránh tỷ lệ gieo hạt cao và bón quá nhiều phân bón, đặc biệt là nitơ, có thể làm giảm thiệt hại do bệnh bạc lá gây ra.

Luân canh cây trồng: Lúa liên tục hoặc luân canh với các vật chủ thay thế của nấm như đậu nành làm tăng chất cấy trong đất ruộng. Thời kỳ bỏ hoang, cùng với những nỗ lực giảm vật liệu cấy bằng cách tiêu diệt vật chủ phụ và cỏ dại có thể chứa hạch nấm là những biện pháp quản lý khả thi.

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đặc trị bệnh khô vằn: Những thuốc này thường nằm trong Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam có chứa các hoạt chất Validamycin; Hexaconazole; Azoxystrobin; Propiconazole; Difenoconazole... để phun trừ bệnh.

Lưu ý: Để  phun trừ bệnh thuốc BVTV hiệu quả nhất, bà con cần tiến hành phun sớm khi bệnh mới chớm phát sinh gây hại; khi phun cần rẽ lối đưa vòi phun vào gốc lúa, cho thuốc BVTV tiếp xúc trực tiếp với vết bệnh, phun kỹ vào ổ bệnh và các dãy lúa gần bờ kết hợp vệ sinh bờ ruộng sạch sẽ; sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc “4 đúng” nếu ruộng lúa bị bệnh nặng cần phun nhắc lại lần hai sau lần một 5-7 ngày, nên luân phiên thay đổi thuốc giữa các lần phun, cần phun ướt đẫm lá và thân; phun vào lúc chiều mát, tránh ảnh hưởng đến quá trình phơi màu của lúa.

Bà con cần chú ý thăm đồng để theo dõi diễn biến bệnh khô vằn hại lúa

Hy vọng với những chia sẻ về bệnh khô vằn hại lúa trên, bà con sẽ có biện pháp phòng trị khô vằn lúa, mang vụ mùa bội thu. Bà con cần tư vấn về kỹ thuật trị khô vằn hại lúa, vui lòng liên hệ đến hotline 0965 037 045 của chephamsinhhoc bio nhé!